Birinin Hakkından Gelmek Ne Demek? Güç, İktidar ve Toplumsal Düzen Üzerine Bir Siyasi Analiz
Giriş: Güç Üzerine Düşünen Bir Siyaset Bilimcinin Notları
Toplumsal düzenin karmaşık dokusunda, insanlar arasındaki ilişkiler çoğu zaman görünmez bir iktidar ağı içinde şekillenir. “Birinin hakkından gelmek” ifadesi, bu ağın en çarpıcı tezahürlerinden biridir. Yalnızca bireyler arasındaki mücadeleyi değil, aynı zamanda kurumların, ideolojilerin ve vatandaşlık biçimlerinin iç içe geçtiği bir güç oyununu anlatır. Peki, gerçekten birinin “hakkından gelmek” ne anlama gelir? Bir insanın, bir grubun ya da bir ideolojinin “hakkından gelmek” mümkün müdür? Yoksa bu ifade, sadece bir iktidar yanılsamasının ürünü müdür?
İktidarın Anatomisi: Kimin Hakkı, Kimin Gücü?
“Birinin hakkından gelmek”, yüzeyde bir galibiyet anlatısı taşır. Ancak siyaset biliminin perspektifinden bakıldığında, bu ifade iktidar ilişkilerinin dildeki yansımasıdır. Michel Foucault’nun dediği gibi, iktidar yalnızca baskı değil, üretimdir; bilgi üretir, kimlik inşa eder, davranışları yönlendirir. Dolayısıyla birinin hakkından gelmek, aslında onu iktidarın çerçevesi içine hapsetmek anlamına gelir.
Bu noktada “hak” kavramı ile “güç” kavramı arasındaki gerilim belirginleşir. Hak, meşruiyetin sembolüdür; güç ise bu meşruiyeti belirleyen görünmez eldir. Kurumlar –devlet, yargı, medya– bu güç-hak dengesini belirleyen mekanizmalardır. Birinin hakkından gelmek, bu kurumların dilinde kimi zaman “adalet”, kimi zaman “düzenin korunması” olarak yeniden üretilir.
İdeoloji ve Meşruiyet: Birinin Hakkından Gelmenin Zihinsel Altyapısı
Her toplumsal eylem bir ideolojik çerçeve içinde anlam bulur. Birinin hakkından gelmek de bu çerçevenin içinde, “meşru” bir eylem haline getirilebilir. İdeolojiler, kimin haklı, kimin haksız olduğunu belirleyen sembolik sistemlerdir.
Bir devletin muhalif bir sesin “hakkından gelmesi”, çoğu zaman “ulusal çıkarı korumak” adı altında sunulur.
Bir bireyin diğerine üstün gelmesi, “başarı”, “kararlılık” ya da “irade gücü” olarak alkışlanır.
Ama şu soruyu sormak gerekmez mi: Birinin hakkından gelmek mi, yoksa onunla birlikte hakikat aramak mı daha değerlidir?
Erkek ve Kadın Bakış Açıları: Gücün İki Yüzü
Toplumsal cinsiyet perspektifinden bakıldığında, “birinin hakkından gelmek” ifadesi genellikle erkeksi bir strateji dili taşır. Erkekler, tarih boyunca gücü elde tutmanın, kazanmanın ve kontrol etmenin dilinde konuşmuştur. Bu stratejik yaklaşım, siyasetin kural kitabına kazınmıştır: kazanmak için plan yap, rakibini analiz et, üstünlüğünü kur.
Kadın bakış açısı ise çoğu zaman demokratik katılım ve toplumsal etkileşim üzerine kuruludur. Kadınlar, birinin hakkından gelmekten ziyade, birinin söz hakkını tanımayı, müzakere etmeyi ve uzlaşı üretmeyi öncelemiştir. Bu nedenle günümüz siyaseti, bu iki gücün sentezini arıyor: Stratejik aklın soğukkanlılığı ile toplumsal duyarlılığın sıcaklığı nasıl bir araya gelir?
Vatandaşlık ve Direniş: Hakkından Gelinmeye Karşı Durmak
Modern vatandaşlık, yalnızca hak talep eden bir kimlik değil, aynı zamanda direnişin ve sorumluluğun da adıdır. Vatandaş, devletin ya da herhangi bir kurumun “hakkından gelme” girişimine karşı kendi meşruiyetini savunur.
Bir yurttaşın hakkından gelinmek istenmesi, yalnızca bireysel bir çatışma değildir; toplumsal sözleşmenin ihlalidir. Bu durumda sormak gerekir: Devletin bireyin hakkından geldiği yerde adalet mi vardır, yoksa sadece itaat mi?
Sonuç: Hakkından Gelmek mi, Hak Etmek mi?
“Birinin hakkından gelmek” ifadesi, bir tür iktidar refleksi olarak insanlık tarihine işlemiştir. Ancak siyaset bilimi bize gösterir ki gerçek düzen, üstün gelmekte değil, birlikte var olabilmektedir.
Kurumların gücü, ideolojilerin etkisi ve vatandaşın direnci arasında şekillenen bu mücadele, şu basit ama sarsıcı soruda özetlenir: Gerçek zafer, birinin hakkından gelmek midir, yoksa herkesin hakkını koruyabilmek mi?
Bu sorunun cevabı, hem demokrasinin geleceğini hem de insanın vicdanla olan ilişkisini belirleyecek kadar önemlidir. Çünkü sonunda, kimsenin hakkından gelmek değil; herkesin hakkını tanımak, insan olmanın en politik biçimidir.